1. Бош сахифа
2. Янгиликлар

МУАЛЛИФЛИК ҲУҚУҚИ ВА ТУРДОШ ҲУҚУҚ

×

Муаллифлик ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқ

Ўзбекистон Республикасининг 2006 йил 21-июлдан ЎРҚ-42-сон “Муаллифлик ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқлар тўғрисида”ги Қонуни кучга кирган. Ушбу қонун 6-боб, 70-моддадан иборат.

Ушбу қонун билан муаллифлик ва турдош ҳуқуқлар ҳимояланган. Қонуннинг 5-моддасида муаллифлик ҳуқуқи объекти тушунча тарифланган, яъни “Муаллифлик ҳуқуқи ижодий фаолият натижаси бўлмиш фан, адабиёт ва санъат асарларига нисбатан, уларнинг мақсади ва қадр-қиммати, шунингдек ифодаланиш усулидан қатъи назар, татбиқ этилади.”

Ушбу қонуннинг 6-моддасида муаллифлик ҳуқуқи объектлари кўрсатиб ўтилган. Унга кўра Қуйидагилар муаллифлик ҳуқуқи обектларидир:

-       адабий асарлар (адабий-бадиий, илмий, ўқув, публицистик ва бошқа асарлар);

-       драма ва ссенарий асарлари;

-       матнли ёки матнсиз мусиқа асарлари;

-       мусиқали драма асарлари;

-       хореография асарлари ва пантомималар;

-       аудиовизуал асарлар;

-       рангтасвир, ҳайкалтарошлик, графика, дизайн асарлари ва тасвирий санъатнинг бошқа асарлари;

-       манзарали-амалий ва саҳна безаги санъати асарлари;

-       архитектура, шаҳарсозлик ва боғ-парк барпо этиш санъати асарлари;

-       фотография асарлари ва фотографияга ўхшаш усулларда яратилган асарлар;

-       жўғрофия, геология хариталари ва бошқа хариталар, жўғрофия, топография ва бошқа фанларга тааллуқли тарҳлар, эскизлар ва асарлар;

-       барча турдаги ЭҲМ учун дастурлар, шу жумладан ҳар қандай дастурлаш тилида ва ҳар қандай шаклда, чунончи бошланғич матн ҳамда обект кодида ифодаланиши мумкин бўлган амалий дастурлар ва операция тизимлари;

-       ушбу Қонуннинг 5-моддасида белгиланган талабларга жавоб берадиган бошқа асарлар.

Ушбу қонуннинг 12-моддасида ҳаммуаллифлик тушунчасига тарифф берилган бўлиб, Икки ёки ундан ортиқ жисмоний шахснинг биргаликдаги ижодий меҳнати натижасида яратилган асарга бўлган муаллифлик ҳуқуқи, мазкур асар бўлинмас бир бутун ёки ҳар бири ҳам мустақил мазмунга эга қисмлардан иборат эканлигидан қатъи назар, ҳаммуаллифларга биргаликда тегишли бўлади.

Қонуннинг 35-моддасига асосан Муаллифлик ҳуқуқи муаллифнинг бутун ҳаёти давомида ва унинг вафотидан кейин етмиш йил давомида амал қилади, ушбу моддада ва бошқа қонунларда назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно.

36-моддага асосан муаллифнинг мулкий ҳуқуқлари мерос бўйича ўтади. Муаллифнинг шахсий номулкий ҳуқуқлари мерос бўйича ўтмайди. Муаллифнинг меросхўрлари кўрсатилган ҳуқуқларни ҳимоя қилишга ҳақлидир. Меросхўрларнинг ушбу ҳуқуқлари муддат билан чекланмайди.

Муаллифнинг меросхўрлари бўлмаган тақдирда, унинг шахсий номулкий ҳуқуқларини ҳимоя қилиш махсус ваколатли давлат органи зиммасига юкланади.

 Агар асарга бўлган муаллифлик ҳуқуқи бир неча меросхўрга биргаликда тегишли бўлса, асардан фойдаланиш тартиби улар ўртасидаги келишувда белгиланади. Бунда меросхўрлардан ҳеч бири бошқа меросхўрларнинг асардан фойдаланишини етарли асосларсиз тақиқлашга ҳақли эмас.

Муаллифлик ҳуқуқи ва турдош ҳуқуқлар тўғрисидаги қонунчиликни бузганликда айбдор шахслар белгиланган тартибда жавобгар бўладилар.

Ҳусусан, Ўзбекистон Республикаси Жиноят Кодексининг 149-моддасига асосан Муаллифлик ёки ихтирочилик ҳуқуқларини бузиш-тафаккур мулки обектига нисбатан муаллифлик ҳуқуқини ўзлаштириб олиш, ҳаммуаллифликка мажбурлаш, шунингдек, тафаккур мулк обектлари тўғрисидаги маълумотларни улар расман рўйхатдан ўтказилгунга ёки эълон қилингунга қадар муаллифнинг розилигисиз ошкор қилиш базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма беш бараваридан етмиш беш бараваригача миқдорда жарима ёки беш йилгача муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш ёхуд уч юз олтмиш соатгача мажбурий жамоат ишлари ёки уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари билан жазоланади.

Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси маъмурий жавобгарлик тўғрсидаги кодекснинг 1771-моддасага асосан муаллифлик ҳуқуқини ва турдош ҳуқуқларни бузиш-асарлардан ёки турдош ҳуқуқлар обектларидан қонунга хилоф равишда фойдаланиш, худди шунингдек асарларнинг ёки турдош ҳуқуқлар обектларининг контрафакт нусхаларини такрорлаш, тарқатиш, барчанинг эътиборига етказиш ёхуд асарларнинг ёки турдош ҳуқуқлар обектларининг нусхаларида уларнинг тайёрловчилари ҳақида, уларни ишлаб чиқариш жойлари тўғрисида, шунингдек муаллифлик ҳуқуқининг ва турдош ҳуқуқларнинг эгалари ҳақида ёлғон ахборотни кўрсатиш, асарларнинг ва турдош ҳуқуқлар обектларининг контрафакт нусхаларини, шунингдек уларни такрорлаш ҳамда тарқатиш учун фойдаланиладиган материаллар ва ускуналарни ҳамда бошқа ҳуқуқбузарлик содир этиш қуролларини мусодара қилиб, фуқароларга базавий ҳисоблаш миқдорининг бир бараваридан беш бараваригача, мансабдор шахсларга эса — беш бараваридан ўн бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.

Худди шундай ҳуқуқбузарликлар маъмурий жазо чораси қўлланилганидан кейин бир йил давомида такрор содир этилган бўлса-асарларнинг ва турдош ҳуқуқлар обектларининг контрафакт нусхаларини, шунингдек уларни такрорлаш ҳамда тарқатиш учун фойдаланиладиган материаллар ва ускуналарни ҳамда бошқа ҳуқуқбузарлик содир этиш қуролларини мусодара қилиб, фуқароларга базавий ҳисоблаш миқдорининг беш бараваридан ўн бараваригача, мансабдор шахсларга эса — ўн бараваридан йигирма бараваригача миқдорда жарима солишга сабаб бўлади.

И.Мадаминов - Сўх тумани адлия бўлими бош маслаҳатчиси

Бизни ижтимоий тармоқларда кузатинг
Facebook | Telegram | Telegram murojaat | Youtube | Instagram